Kompanzasyon nedir?
Voltaj ve akım arasında faz farkı olmadığından dolayı kapasitif veya endüktif yüklerin meydana getirdiği etki sonucunda akım sinyallerinin voltaj sinyallerine göre maksimum (90 derecelik) fazı kayar. Kapasitif ve endüktif etkinin sonucunda oluşan akım ve voltaj sinyallerinin arasında oluşacak olan faz kaymasını engelleyip, ideale yakın olan (0 derece) ve bu şekilde sabit tutulmuş olan işlemlerin bütününe kompanzasyon denir.
Kompanzasyon panosu nedir?
Bir işletmenin cosQ’ni düzenlemek için, ölçü aletlerinin, kondaktörlerin, elektrik sigortalarının ve kondansatörün üzerinde bulunan panoya kompanzasyon panosu denir. Yani AG şebekelerinde güç katsayısını düzeltmek maksadıyla kullanılan araç ve gereçlerin yerleştirildiği panolardır. Bununla birlikte kompanzasyon panosu, elektrik pano çeşitleri içinde yer alır.
Kompanzasyon panosu hangi işe yarar?
Kompanzasyon panosu, işletmenin güç katsayısını düzeltmek için gerekli olan cihaz kondansatör ve ölçü aletlerinin üzerinde bulunduğu panodur. Bu anlamda endüktif yükler (transformatörler, balastlar, elektrik motorları vs.) reaktif güç çekerler. Kompanzasyon panosunun, reaktif güce gerek duyulan durumda en yakın noktada üretilmesinde, elektrik sisteminin en ideal koşullarda çalıştırılmasında büyük katkısı vardır.
Kompanzasyon panosu, şebekeden çekilen reaktif enerji miktarını an aza indirebilir, gerilimin düşümünü azaltabilir, transformatörlerin gücünü daha da düşürebilir, enerji miktarını düşürmesiyle yapılacak olan ödeme miktarını da azaltabilir, dağıtım tesislerinin verimini yükseltebilir ya da iletken olan kesitleri düşük yapabilir. Bunun gibi işlevlerden dolayı kompanzasyon panosu kullanılır.
Kompanzasyon panosunun boyutlarıysa tesislerdeki ana dağıtım panolarıyla birlikte montajı gerçekleştirilir. Bu panoların yüksekliği gelen olarak 200-210 santimetre arasında olurken derinliğiyse kesinlikle 40 santimetreden az olması gerekir. Kompanzasyon, orta ve alçak gerilim panoları da yine bu standartlar içerisine dâhil edilir. En kısmıysa yine tesisin güç büyüklüğüne göre değişkenlik gösterebilir.
Kompanzasyon Panosu Montajı
Kompanzasyon sistemi panosunun montajı, harici ve dahili olmak üzere 2 şekilde yapılır. Harici panoların üstü eğimli olacak şekilde çatı yapılmalı ve havalandırma panjurları olmamalıdır. Dahili tip panoda ise havalandırma panjurları mutlaka bulunmalıdır. Büyük çaplı panolarda kondansatörlerin havalandırılması amacı ile aspiratör bağlanır. Bunun yanı sıra kondansatörlerin konulması için yeterli özelliklerde raflar bulunmalıdır. Ana dağıtım panosundan bara ile büyük güçlülerde veya kablo geçiş yerleri olamalıdır. Ayrıca ana dağıtım panosuna kompanzasyon için termik manyetik şalter konulması gereklidir.
Kompanzasyon panosu montajı dahili ve harici olmak üzere iki farklı yoldan uygulanır. Eğer dahili montaj gerçekleştirilecekse havalandırma pancurlarının olması gerekir. Harici panolardaysa havalandırma panjurlarının bulunmaması gerekirken üstü eğimli olacak şekilde de çatı yapılmalıdır. Büyük panoların havalandırılması için aspiratör kullanılır. Kondansatörlerin konulması için de yeterli özelliği gösterecek rafların bulunması gerekir. Ayrıca ana dağıtım panosunun kompanzasyonu için termik manyetik özellikli şalter kullanılırken kablo geçiş yerlerini de yine bulundurmalıdır.
Kompanzasyon Sistemi Nasıl İşler?
1- Öncelikle elektrik panosuna yerleştirilecek olan malzemelerin yerleri belirlenir.
2- Alt ve üst kısımları olmak üzere elektrik kumanda panoları bulunmaktadır. Üst kısımda raflı şekilde kondansatörlerin yerleştirileceği alanlar bulunur. Orta kısımda baralar, kontaktörler ve sigortalar yer alır. Bu panonun kapaklarının üzerineyse sinyal lambalarının montajı yapılır. Bu lambaların bağlantı uçları pano içinde uygulanır.
3- Kare şeklinde açılmış reaktif güç rölesi itilir. Rölenin cam olan tarafı dış bölgede kalır. Burada vidalama işlemine ihtiyaç duyulmazken rölenin iç kısmında kalan bölge sıkıştırma vidalar yardımıyla saca baskı uygulanır.
4- Panodan gelen fazlar giriş ve çıkışından geçirilerek ana kesici şaltere bağlanır.
5- Kondansatörlere bağlanmış olan kablolar birbirine karıştırılmadan kontaktör çıkışlarına bağlanması gerekir.
Kompanzasyon Sistemine Bağlantı Yapılırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
1- Bağlantı uçlarının gevşekliğine mutlaka dikkat edilmesi gerekir ve kondansatörlerin gövdeleri topraklanmalıdır.
2- Kondansatörün kontaktör bobinine bağlı güç kontrol rölesinin çalışmasına dikkat edilmelidir.
3- Bara kısmında uygulanan kontaktör girişlerine dikkat edilmeli, kablo bağlantılarının kurumunda kesinlikle kablo pabucu kullanılması gerekir.
4- Reaktif güç rölesi ve kontaktörün bobinine göre besleme voltajı oluşturulmalıdır.
5- Kablo pabuçlarına uygun olarak kablo kesitleri olmalı ve kablo pensiyle iyice sıkıştırılmalıdır.
6- Her kompanzasyon kondansatörü için her faza sadece bir adet sigorta kullanılması gerekir.
Kompanzasyon Pano Şeması
Kompanzasyon panosunun malzeme kutusunda kompanzasyon şemasının mutlaka olması zorunludur. Multimetre akım trafolarının ve reglerin sekonder uçları tespit edilir. Bir veya üç fazlı olma durumuna göre kompanzasyon pano şemasına bağlantı gerçekleştirilmelidir.
Kompanzasyon Panosu Malzemeleri
Kompanzasyon panolarında, ampermetreler, reaktif güç kontrol rölesi (regler), şalterler, bakır baralar, kontaktörler, güç kontaktörleri, kondansatörler, bağlantı iletkenleri, elektrik sigortaları, voltmetre komitatörü ve voltmetre, ampermetre veya multimetreler, kosinüsfimetre gibi malzemeler daha çok kullanılmaktadır. Bu anlamda yeni yapılan tesislerde voltmetre ve komitatörünün yerine alternatif olarak multimetre, kosinüsfimetre yerine de kosinüsfimetreli reglerler tercih edilmektedir.
