Bir sanayi tesisi, alışveriş merkezi, konut, cami, sinema, tiyatro ya da hastane gibi elektrikli cihazların bulunduğu yerlerde, bu cihazların çalışmasını ve kontrol edilmesini sağlayan her türlü kuvvetli ve zayıf akım ekipmanlarına elektrik tesisatı denmektedir. Bir elektrik tesisatında bulunan ekipmanlar şunlar olabilir: elektrik boruları, kuvvetli ve zayıf akım kabloları, kablo kanalları, priz ve anahtarlar, topraklama kabloları, topraklama iletkenleri, elektrik panoları, besleme ve kontrol ekipmanları, buat ve klemensler ve bağlantı elemanları.
Elektrik tesisatları, Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği’ne uygun şekilde hazırlanır ve yapı denetim firmasının onayı olmadan bir elektrik tesisatı projesinin çalışmasına izin verilmez. Bu proje hazırlanırken, gerekli hesaplamaların çok iyi yapılması gerekmektedir. Malzemelerin, olması gereken değerlerden büyük olması, maliyeti etkileyen bir faktör olurken, değerlerin düşük olmaı elektrik tesisatının vermli kullanılmamasına neden olabilir.
Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği 2004 yılında yayınlanmıştır ve elektrik iç tesislerinin kurulmasına ve ișletilmesine yönelik esasları içermektedir. Bu yönetmelik elektrik enerjisinin üretilmesine ve dağıtılmasına yönelik yapı içindeki tesisleri kapsamamaktadır.
Söz konusu yönetmeliğin uygulama alanları şu şekilde belirlenmiştir:
Yeni kurulacak olan tesislerde
Kurulu tesislerin tamamen değiștirilmesi gereken durumunda
Kurulu tesislerde açık ve belli olarak ölüm, yaralanma ve yangına neden olabilecek durumlar meydana geldiğinde
Kurulu tesislerde bozukluk ya da değișikliklerin yakındaki diğer tesislerde önemli karıșıklık ve tehlikeler yaratması durumunda
Kurulu bir tesisi temelinden etkilemeyecek şekilde yapılan genișletme, değișiklik ve onarımların sadece bu bölümlerinde
Söz konusu yönetmelik gereğince, elektrik tesislerinde Türk standartlarına uygun malzemelerin kullanılması esastır.
Elektrik İç Tesisat Muayenesi Yaptırmanın Önemi
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği’nin, bakım, onarım ve periyodik kontroller ile ilgili hususlar başlıklı ekinde (Ek-III), elektrik iç tesisat muayenesi, tesisatlar konusuna girmektedir. Buna göre ilgili standartlarda başka bir süre verilmemişse, elektrik iç tesisat muayenesinin yılda en az bir kere yaptırılması gerekmektedir.
Yapılacak periyodik muayenelerin mutlaka elektrik mühendisleri, elektrik teknikerleri veya yüksek teknikerler tarafından yapılması gerekmektedir. Bu kişilerin dışında yapılacak kontrol ve muayeneler geçerli olmayacağı gibi, düzenleyecekleri raporların da bir değeri olmaz. Çünkü elektrik iç tesisatları yönetmelik gereğince özel risk taşıyan iş ekipmanları olarak kabul edilmektedir. Bir işletmede çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden özel risk taşıyan ekipmanların tamir edilmesi, değiştirilmesi, kontrol edilmesi, bakımının yapılması ve hizmete sunulması gibi işler, ancak yetkili kişiler tarafından yapılmak zorundadır.
Elektrik iç tesisat muayenesinde uyulması gereken yasal düzenlemeler ve standartlar şunlardır:
Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliği
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği
Elektrik İç Tesisleri Yönetmeliği
TS EN 60079-14 Elektrikli cihazlar standardı
TS EN 60079-17 Patlayıcı gaz ortamları standardı
TS EN 61008-1 Artık akımla çalışan devre kesiciler standardı
Yapılacak muayeneler sonrasında, elektrik iç tesisleri denetim ve muayene uygunluk belgesi düzenlenir. Böyle bir uygunluk çalışmasında, elektrik iç tesisatının genel durumundan başlayarak, enerji odası, kablo şaftı, sayaç ve dağıtım tabloları, motorlar, asansörler, aydınlatma sistemleri, anahtarlar, ziller, prizler ve buatlara kadar bütün elektrik tesisatı kontrolden geçirilir. Netice olarak işverenler, işyerinde kullanılacak ekipmanların, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden zarar vermemesi için gereken önlemleri almak zorundadır.
